Sanok

Nie sposób poznać duszy Bieszczadów bez zwiedzenia Sanoka. Ponad 40-tysięczne miasto, położone w dolinie Sanu, u podnóża Gór Słonnych, to główny ośrodek administracyjny, kulturowy, komunikacyjny, gospodarczy, sportowy i akademicki regionu, z jedną z najlepszych baz hotelowych i noclegowych na Podkarpaciu, który co roku odwiedzają rzesze turystów.


Sanok został nazwany przez średniowiecznego kronikarza "Węgierskimi Wrotami". Strzegł niegdyś traktu wiodącego z dawnego królestwa węgierskiego doliną Sanu, w kierunku Przemyśla, Halicza i Lwowa. W czasach ruskich był siedzibą włości. Za panowania Jagiellonów stał się stolicą jednostki administracyjnej o nazwie ziemia sanocka. Obecnie jest siedzibą powiatu obejmującego zachodnią część Bieszczadów, wschodni fragment Beskidu Niskiego, ich pogórza oraz wschodnią część Kotliny Krośnieńskiej.
Dziś Sanok nie pełni już funkcji nadgranicznej strażnicy, chroniącej region przed obcymi najazdami, lecz jest gościnnym ośrodkiem turystycznym, oferującym odwiedzającym go przyjezdnym liczne atrakcje. Jest to miasto wysoko rozwinięte przemysłowo, posiadające szeroki wachlarz różnorodnych usług. Stanowi główne centrum administracyjne, oświatowe i kulturotwórcze regionu.

Dzieje grodu nie były łatwe. Przez stulecia liczne wojny i pożary gnębiły miasto, niszcząc wiele z jego zabytkowej architektury. Sporo jednak budowli udało się ocalić i odrestaurować. Dziś zdobią górującą nad doliną Sanu starówkę, jej rynek i wąskie, kręte uliczki. Architektura dopełnia tego, czego nie poskąpiła miastu natura. Całość sprawia, że Sanok jest jednym z najpiękniej położonych miast w Polsce. 25 proc. powierzchni miasta wchodzi w skład Parku Krajobrazowego Gór Słonnych, z kulminacją na Słonnym Wierchu - 668 m n.p.m. Nad miastem dominuje Kopiec Mickiewicza, usypany w na szczycie Góry Parkowej. Na jej stokach założony został romantyczny park miejski.


Pierwsza wzmianka o Sanoku pochodzi z latopisu hipackiego. Mówi on, że w 1150 roku, król węgierski  Gejza II przeszedł góry i "wziął gród Sanok i posadnika jego pojmał, i wiele wiosek pod Przemyślem". Fakt wymienienia w Sanoku posadnika czyli kasztelana, informuje nas, że urzędował tu wysoki urzędnik książęcy - posadnik, zarządzający całym regionem - czyli tzw. "włością". Wysoki status grodu potwierdzają również liczne, bogate znaleziska archeologiczne, z dawnego grodziska "Horodyszcze".
Sanok, jako jedno z pierwszych miast na Rusi otrzymał prawo miejskie magdeburskie w 1339 roku, od pochodzącego z mazowieckiej linii Piastów księcia Jerzego Bolesława Trojdenowicza.

 


Wkraczające, w 1340 roku na teren księstwa halickiego wojska Kazimierza Wielkiego również w pierwszej kolejności zajęły Sanok. Po ustabilizowaniu sytuacji militarnej, Kazimierz Wielki potwierdził miastu przywilej lokacyjny już w 1366 roku. Po śmierci króla Sanok przechodzi na kilkanaście lat pod panowanie węgierskie, by po ponownym  przyłączeniu do Korony w 1387 roku przez królową Jadwigę, powrócić do roli głównego ośrodka administracyjnego tego regionu. Pod panowaniem pierwszego z Jagiellonów miasto stał się siedzibą nowej jednostki administracyjnej o nazwie "Ziemia Sanocka". Jej stolicą był aż do 1772 roku, kiedy to zaborca austriacki wprowadzi nowy podział.

W 1417 roku o Sanoku mówiono w całej Rzeczpospolitej. 2 maja Władysław Jagiełło wziął w sanockim kościele farnym ślub z Elżbietą Granowską. Wkrótce Sanok, jako miasto królewskie stał się uposażeniem królowych. Po śmierci Jagiełły zamieszkała w nim, kolejna jego żona, Zofia Holszańska. Duży wpływ na rozwój miasta wywarła Bona. Od około 1550 rezydowała tu roku siostra Zygmunta Augusta - Izabela.


Przesuniecie się szlaków handlowych bardziej na zachód, najazdy tatarskie liczne wojny i pożary doprowadziły do zubożenia Sanoka. Po pierwszym rozbiorze Rzeczpospolitej, w 1772 r., Sanok przypadł Austrii. Miastu udało się  wyjść   trudności gospodarczych dzięki odkryciu złóż ropy naftowej w Galicji, wybudowaniu kolei żelaznej oraz założonemu w latach czterdziestych, dziewiętnastego wieku, przez Walerego Lipinskiego i Mateusza Beksińskiego zakładowi kotlarskiemu, który dał początek sanockiemu przemysłowi, a z czasem stał się na początku XX wieku słynną fabryką wagonów wytwarzającą tabor kolejowy dla CK Monarchii, a następnie dla II Rzeczpospolitej. Po drugiej wojnie światowej został przekształcony w Sanocką Fabrykę Autobusów "Autosan".

 

 


Od 1868 roku, po ustanowieniu  tzw. "autonomii galicyjskiej" miasto stało się siedzibą władz powiatowych. Kolej żelazną przeprowadzono w 1884 roku podczas budowy linii Zagórz - Jasło. Uzyskano dzięki temu połączenie z Krakowem i stolicą Galicji - Lwowem oraz Węgrami. Wokół Sanoka, począwszy od połowy XIX stulecia, podobnie jak na całym Podkarpaciu, powstały coraz liczniejsze pola naftowe. W okresie międzywojennym w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego utworzono Spółkę dla Przemysłu Gumowego - późniejszy "Stomil" oraz fabrykę akumulatorów i obrabiarek.


Po wybuchu drugiej wojny światowej Sanok stał się miastem granicznym, a następnie został włączony do Generalnego Gubernatorstwa. Powstała w nim siatka podziemnych sił  zbrojnych. Przez Sanok wiodły w latach 1940-42 trasy kurierskie na Węgry,  prowadzone były również przez AK liczne akcje dywersyjne. W Sanoku mieściła się Komenda Obwodu AK. Rozpoczął się także okres prześladowań ludności polskiej oraz eksterminacji ludności żydowskiej i cygańskiej. Największych masowych egzekucji Żydów dokonano na cmentarzu żydowskim na Kiczurach oraz w Zasławiu koło Zagórza. Mieszkańcy Sanoka walczyli na wszystkich frontach Europy. Z Sanoka pochodził pierwszy polski więzień Obozu Koncentracyjnego w Oświęcimiu - Stanisław Ryniak numer obozowy 31. Stąd pochodził również ks. Zdzisław Peszkowski, który cudem uniknął śmierci w Katyniu. W okresie PRL Sanok kontynuował tradycje przemysłowe. Był miastem powiatowym do 1975 roku. Na powrót stał się nim w 1999 roku.

 

#Sanok #Bieszczady #Podkarpacie #Podkarpackie

A post shared by Sanok (@miastosanok) on

atrakcje


Reklama