Wyspa Upa³ty / Fot. Miranda Ekiert, RMF FM

Wyspa Upa³ty na Mamrach

RMF FM
woj. Warmiñsko-mazurskie
4 lipca 2017
Przed laty Upa³ty têtni³y ¿yciem. To by³o kultowe miejsce odwiedzane przez wiêkszo¶æ turystów. S³ynna na ca³± Europê by³a tamtejsza gospoda. Dzisiaj wyspa zachwyca przede wszystkim przyrod±.

Upa³ty to najwiêksza wyspa na Mazurach. Powierzchniowo zajmuje od 67 do prawie 80 hektarów. To zale¿y od tego, czy rok jest mokry, czy suchy. Wspó³cze¶nie Upa³ty s± rezerwatem przyrody, nie ma tam oficjalnego wstêpu. ¯eby przybiæ do brzegu trzeba mieæ pozwolenie wojewódzkiego konserwatora przyrody.

Wyspa Upa³ty trwale wpisa³a siê w historiê Mazur, poniewa¿ od prze³omu XIX wieku by³a obowi±zkowym przystankiem wszelkich statków turystycznych, które kursowa³y po Mamrach. Od 1848 roku funkcjonowa³a tam gospoda prowadzona przez dwa pokolenia rodziny o ciekawych korzeniach. Byli to Hugenoci, czyli ludno¶æ pochodzenia francuskiego, którzy w wyniku prze¶ladowañ religijnych uciekli do Prus Wschodnich. Ta gospoda by³a wrêcz miejscem kultowym, o czym mo¿e ¶wiadczyæ miêdzy innymi liczba pocztówek z jej wizerunkiem, wys³anych przed rokiem 1945.

Pierwociny zagospodarowania wyspy wi±¿± siê z Lehndorffami, czyli rodem, który rz±dzi³ Sztynortem przez kilka wieków. Pocz±tkowo Upa³ty by³y wykorzystywane jako miejsce wypoczynku i spacerów. By³a tam niewielka willa Lehndorffów. Najprawdopodobniej jeszcze w ¶redniowieczu wyspa by³a pó³wyspem. W przypadku Wêgorzewa istniej± bowiem legendy o drogach przez jezioro Mamry, gdzie such± stop± mo¿na by³o przedostaæ siê ze Sztynortu do Wêgielsztyna.

Wed³ug dr Jerzego £apo, archeologa z Muzeum Kultury Ludowej w Wêgorzewie, w okolicach XVII-XVIII wieku Upa³ty przekszta³cono w urokliwy park z miejscami, które mia³y swoje nazwy. By³a m.in. aleja wi±zów oraz grób samotnika. Podobno hrabia Lehndorff pozwoli³ ¿o³nierzowi napoleoñskiemu polskiego pochodzenia, aby zamieszka³ na bezludnej wyspie. Po jego ¶mierci w 1835 roku pochowano go na Upa³tach. 

To jednak nie jedyne groby, które znajduj± siê na wyspie. W roku 1793 hrabia Ernest von Lehndorff na po³udniowym krañcu wyspy (na tzw. Ma³ek Kêpie) zbudowa³ piramidê, dla upamiêtnienia hrabiego Henckla von Donnersmarcka. Niestety pomnik zabra³y fale jeziora Mamry. W 1931 roku zawa³u na ³ódce dozna³ August Quednau, nauczyciel z pobliskiego Pniewa. By³ on pasjonatem jeziora Mamry, zajmowa³ siê nim te¿ naukowo. Jego wol± by³ pochówek po ¶mierci na Upa³tach. Jego ¿yczenie zosta³o spe³nione. Na wyspie s± te¿ symboliczne groby polskich ¿eglarzy, którzy zginêli w latach 70. na morzach i oceanach.

Upa³ty s³ynê³y te¿ z niecodziennych przedsiêwziêæ. Jednym z nich by³y tak zwane regaty jajeczne. Gdy na przedwio¶niu zaczyna³y pêkaæ lody na Mamrach, m³odzie¿ z Wêgorzewa siada³a na ³ódki. Kto pierwszy przecisn±³ siê miêdzy krami na wyspê, otrzymywa³ nagrodê - napitek i kopê jaj.

Jak mówi dr £apo, w czasie I wojny ¶wiatowej Upa³ty by³y jedynym obszarem w okolicy, nie zajêtym przez wojska rosyjskie. Na Mamrach wokó³ wyspy toczy³a siê jedyna bitwa jeziorowa. Wojska niemieckie zarekwirowa³y parowiec Franc, na który za³adowano haubicê. Franc kryj±c siê za Upa³tami ostrzeliwa³ wojska nieprzyjaciela w okolicach Trygortu i Przystani. Rosjanie odpowiedzieli ogniem i uszkodzili parowiec. W Gi¿ycku dokonano natychmiastowej naprawy i parowiec wróci³ na wyspê, ale ju¿ nie jako Franc, ale Barbara.
Przed rokiem 1939 na wyspie by³a elegancka restauracja, le¶niczówka i domki letniskowe. Wszystko to wraz z alejkami i kamiennym molem zlokalizowane by³o w czê¶ci pó³nocnej wyspy. W czasie II wojny ¶wiatowej na wyspie funkcjonowa³o kasyno wojskowe. W tym czasie wyspa po³±czona by³a z l±dem drewnianym mostem.

Po 1945 roku restauracja spali³a siê i potem nikt wysp± siê nie zajmowa³. Oprócz grobów, fundamentów, drzew z dawnego parku i ro¶linno¶ci, która przez te lata zajê³a obszar niemal ca³ej wyspy, nic tam teraz nie ma.

Tagi: Mazuryjezioro MamrywyspaUpa³tyjezioroMamry

Reklama