Piwnica pod Baranami
kraj: Polska
gatunek: poezja śpiewana, piosenka literacka, piosenka kabaretowa
dekady: 1950, 1960, 1970, 1990, 2000
Krakowski kabaret założony przez Piotra Skrzyneckiego. Istnieje nieprzerwanie od 1956 roku. To w nim powstawały przez lata piosenki i przedstawienia, które były synonimem życia kulturalnego nie tylko w Krakowie. Należeli tu między innymi – Krzysztof Litwin, Tadeusz Kwinta, Wiesław i Anna Dymni, Andrzej Wajda, Jerzy Turowicz, Dorota Terakowska, Jan Nowicki, Agnieszka Osiecka, Zbigniew Książek czy Elżbieta Towarnicka. Przyjaźń z zespołem deklarowali zawsze Sławomir Mrożek, Czesław Miłosz, Andrzej Szczeklik oraz Marian Eile. Z Piwnicą współpracował także Alosza Awdiejew, a epizod „piwniczny” ma za sobą Konrad Materna.
Pierwotnie miał być miejscem spotkań krakowskich studentów. Oficjalne otwarcie nastąpiło 26 maja 1956 r. Wśród założycieli Piwnicy byli, oprócz Skrzyneckiego, także - Bronisław Chromy i Krzysztof Penderecki.
W pierwszych występach brali udział między innymi Piotr Skrzynecki, Barbara Nawratowicz, Krzysztof Litwin, Tadeusz Kwinta, Mieczysław Święcicki, Joanna Olczak-Ronikier, Mirosław Obłoński, Wiesław Dymny, Irena Kika Szaszkiewiczowa, Jan Güntner, Kika Lelicińska, Joanna Plewińska czy Maria Nowotarska.
Kierownikiem literackim i autorką scenografii, zwana „mózgiem i duszą Piwnicy” była Janina Garycka.
Pod koniec lat 50. Piwnica stała się centrum jazzu w Polsce. Grali tutaj między innymi Krzysztof Komeda, Andrzej Kurylewicz, Jan Ptaszyn Wróblewski, Andrzej Dąbrowski, Wojciech Karolak, Zbigniew Namysłowski. Śpiewała tu Wanda Warska. Środowisko jazzowe wspierali – malarz i scenograf Jerzy Skarżyński, czy pisarz Leopold Tyrmand.
Lata 60. to pojawienie się Ewy Demarczyk, która wspólnie z kompozytorem Zygmuntem Koniecznym wypromowała kabaret na całą Polskę oraz Leszka Długosza – poety i śpiewaka, kompozytorów - Stanisława Radwana i Andrzeja Zaryckiego oraz Krystyny Zachwatowicz (drugiej żony Andrzeja Wajdy). Z drugiej strony pojawiła się w Piwnicy tak zwana druga fala jazzu – Janusz Muniak, Tomasz Stańko, czy Janusz Stefański.
Szczyt dokonań scenicznych przypadł dla formacji na dwie dekady – 60. i 70. To wtedy ukuto opinię, że zespół jest jedną z najlepszych grup artystycznych w kraju. Tematyka, którą brali na warsztat bywała momentami zaskakująca – jak choćby opis rozmnażania ślimaków ze starej encyklopedii.
Po 1976 roku z Piwnicy odeszli - Ewa Demarczyk, Krzysztof Litwin, Krystyna Zachwatowicz, Mirosław Obłoński czy Mieczysław Święcicki. Skrzynecki przyjął wtedy na ich miejsce nowych twórców – miedzy innymi Marka Grechutę, Jacka Wójcickiego, Annę Szałapak, Olę Mauer, Andrzeja Maja, Grzegorza Turnaua, Beatę Rybotycką, Dorotę Ślęzak, Leszka Wójtowicza czy Tamarę Kalinowską. Za muzykę odpowiedzialni byli, obok dotychczasowych, Jak Kanty Pawluśkiewicz, Zbigniew Preisner czy Zbigniew Raj.
Lata 70. i 80. to kolejny wysyp znakomitych artystów jazzowych w Piwnicy – Jarosław Śmietana, Krzysztof Ścierański, Marek Bałata, Andrzej Cudzich oraz grupa Osjan.
W 1996 roku powrócono do zarzuconej tradycji i zorganizowano w Piwnicy Letni Festiwal Jazzowy.
Do tradycji przeszły hucznie obchodzone rocznice założenia Piwnicy oraz urodziny Piotra Skrzyneckiego, celebrowane nawet po jego śmierci w formie koncertów w krakowskim Teatrze imienia Juliusza Słowackiego.
Najsłynniejszy założyciel formacji umarł w 1997 roku. Piwnicę zamknięto. Rok później wznowiła swoją działalność, choć wielu, w tym Leszek Długosz, uważa, że dzisiejszy kabaret to już inny zespół. Obecnie koncerty prowadzi Marek Pacuła, a dyrektorem artystycznym kabaretu jest Piotr Ferster.
W 2007 roku reaktywował się Jazz Club pod Baranami jako Old Jazz Swinging Stars.
Słuchaj w serwisie RMF ON:
Świątecznie
1. Marta Honzatko, Kamila Klimczak, Maciej Półtorak - Pastorałka noc •
2. Zapowiedź koncertu (Marek Pacuła) •
3. Ewa Wnukowa - Smutny anioł •
4. Jacek Wójcicki - Karp świąteczny •
5. Kamila Klimczak, Maciej Półtorak - Wigilijna noc •
6. Leszek Wójtowicz - Dla miasta i świata •
7. Dorota Ślęzak - A gdy się rodzisz •
8. Zbigniew Raj - W olbrzymim mieście •
9. Agata Ślazyk - Złocone orzechy •
10. Rafał Jędrzejczyk - Cudowna dziecina •
11. Agata Ślazyk - Paśli pasterze •
12. Piotr Kubowicz - Piwniczna kołysanka wigilijna •
13. Tamara Kalinowska - Kolęda góralska •
14. Ola Maurer - Pastuszkowe modlitwy •
15. Tadeusz Kwinta - Pastorałka z prezentami •
16. Tamara Kalinowska - Szaleństwa wigilijnej nocy •
17. Tamara Kalinowska - Całą noc padał śnieg
Przychodzimy, odchodzimy
1. Przychodzimy, odchodzimy - zespół •
2. Niebieska patelnia - Ewa Sadowska, Miki Obłoński •
3. Jaka szkoda - Leszek Długosz •
4. Ta nasza młodość - Halina Wyrodek •
5. Walc - Tamara Kalinowska •
6. Zaklinanie, czarowanie - Anna Szałapak •
7. Plac na Groblach - Grzegorz Turnau •
8. Konie Apokalipsy - Jacek Wójcicki •
9. Czas - Beata Rybotycka •
10. Nie bój się nic nie robić - Agnieszka Chrzanowska •
11. Spanioletta - zespół •
12. Moja litania - Leszek Wójtowicz •
13. Do przyjaciół gówniarzy (Kielce) - Zbigniew Raj •
14. Muszę coś zrobić... - Dorota Ślęzak •
15. Pozytywka - Szymon Zychowicz •
16. Jęczmienny łan - Mieczysław Święcicki •
17. Szewczyk - Ola Maurer •
18. Dezyderata - zespół •
19. Wyprzedaż teatru - Piotr Skrzynecki •
20. Konwalie, bzy albo pet - Grzegorz Turnau, Jan Nowicki, Jan Kanty Pawluśkiewicz •
21. Przychodzimy. odchodzimy - zespół
Piosenki piwnicznych kompozytorów Vol.2
1. Pianista i ja - G.Turnau •
2. Znów wędrujemy - G.Turnau •
3. Marszałek Koniew - J.Wójcicki i Zespół •
4. Pocałunki - T.Kalinowska •
5. Musimy siać - T.Kalinowska •
6. Betlejem polskie - A.Szałapak •
7. Moja litania - L.Wójtowicz •
8. Ważne dwa słowa - L.Wójtowicz •
9. Katarynka - A.Szałapak i Zespół •
10. Psalm (Chwalmy Pana) - A.Szałapak i Zespół •
11. Gdzie mam się podziać w styczniu przeklętym - H.Wyrodek •
12. Ta nasza młodość - H.Wyrodek •
13. Dezyderata - Zespół •
14. Przychodzimy, odchodzimy - Zespół
Piosenki Piwnicznych Kompozytorów vol.1
1. Ola Maurer - Pieśń kochanków •
2. Grażyna Barszczewska - Szarooki król •
3. Grażyna Barszczewska - Zamęt •
4. Grażyna Barszczewska - Rozstanie •
5. Grażyna Barszczewska - W blaskach zachodu •
6. Tamara Kalinowska - Walc •
7. Grzegorz Turnau - Figowe liście •
8. Anna Szałapak - Zaklinanie, czarowanie •
9. Anna Szałapak - Grzegorz Turnau - To się nie zdarzy •
10. Grzegorz Turnau - Plac na groblach •
11. Piwnica Pod Baranami - Wszystko było tak dobrze i tak się popsuło •
12. Zbigniew Raj - Do przyjaciół gówniarzy •
13. Anna Szałapak - Piwnica Pod Baranami - Niech pan zajmie mi miejsce •
14. Ola Maurer - Matka Boska Częstochowska •
15. Halina Wyrodek - Sonet •
16. Ola Maurer - O kraju mój
